حقوقي معلومات

  

      لیکنه : محمدشفیق صادق

۱-د پولیسو ډولونه :

 د اداري حقوقو په اساس پولیس دوه ډوله دي : ۱- ادري پولیس ۲-قضایی پولیس

اداري پولیس :  د جرم د رامنځ ته کیدو مخکي دنده لری تر څو ، د خلکو امنیت تأمین کړی ، د جرمونو د ارتکاب مخه ونیسی ،د بی نظمی مخنیوی وکړی ، 

قضایی پولیس : د جرم له پیښیدو وروسته دنده لری چې د جرم د پیښیدو لاملونه  ، اسناد ، شواهد مدارک را پیدا کړي ،مجرم ونیسی ،له مجرم څخه د پیښې  اړوند پوښتني وکړی ،او بیا یې دوسيه ځارنوال ته وسپاري .

۲-اعتراف او اقرار: د پولیسو د پلټڼې په مهال دوه اصطلاح ګانې ډیرې کارول کیږي . یو اعتراف دی او بل هم اقرار

۱-اعتراف دی ته وایی چې مضنون یا تورن شخص د پولیسو ، ملی امنیت او یا څارنوال په وړاندي په خپل جرم اعتراف وکړي  دي حالت ته ، اعتراف وایی ،چې د دوسی او جرم په تثبیت او د جزا په ټاکلو کي مهم رول لوبوی ،اوس شرایطو کې  زیاتره  وخت ځارنوالان ، قاضیان په همدی اعتراف بسنه کوی او تورن د مجرم په توګه محاکمه کوي ، چې په مصر کې تیره میاشت د څو تنو اعدام هم د همدي اعتراف په اساس تر سره شو خو دا قانونی او اصولی لاره نده ، ځکه قاضی باید په ځپله هم دا اقرار واوری او بیا فیصله وکړي  .

۲- اقرار.: دا د محکمي په محضر او د قاضي په وړاندې د مضنون او تورن له خوا د جرم په تر سره کولو قایل کيدل دی چې پرته له زور او تهدید څخه به وي ، دا اصلی او قانونی لاره ده چې قاضی بیا کولای شي په همدی اقرار سره مجرم ته جزا وټاکي :

۳-ضیط او مصادره :

کله کله داسی پیښيږي چې ځینې مواد ، اجناس ، سامانونه  ، عقارات ، د اصلی مالک له ملکيت څخه بهر شي او ددولت په کنترول کي ولویږي .چې دا په دوو لارو صورت مومي : ۱- ضبط ، دا هغه حکم دی چې  اجناس ورسره   د پولیسو  ، څارنوال او یا نورو امنیتي ارګانونو له لوری د اصلی مالک له واک څخه بهر کیږي   ، خو دا حکم کیدی شی  موقت وی  او یا دایمي  او بیرته له ټاکلی وخت او موخې وروسته ورکول شي

مصادره بیا هغه حکم دی چې داجناسو په حق کې د محکمي له خوا په دایمې دول د دولت په اختیار کي ورکولو ته وایی ، چې دا حکم بیرته نه ګرځې او نه هم اجناس بیرته د مالک لاس ته ورځې ..

۴-د پولیسو د توقیف په مرحله کې د مظنون او تورن حقوق :

کله چې یو څوک د پولیسو له خوا د جرم په تور ونیول شي ، نو په دی مرحله کې د افغانستان قوانینو نوموړي تورن ته دا لاندې حقوق ورکړی :

۱-د سکوت حق : تورن حق لری چې سکوت اختیار کړي ، يا خپله خبری وکړی او ځواب ووایی او یا مدافع وکیل ونیسي او هغه یې به ځای خبری وکړی.

۲-د مدافع نیولو حق: تورن حق لری د ځان لپاره مدافع وکيل ونیسي او هغه د تورن په ځای پولیسو ته ځوابونه ووایی

۳-د نورو خلکو له تیری او حملی د تورن د حفاظت حق

۴- د مظنون د برائت الزمه حق : تر هغه وخته چې مظنون په قطعي ډول د محکمي له خوا مجرم نه وي پیژندل شوي ، نوموړی شخص د مظنون یا تورن په نوم پیژندل کيږي او د مجرم خطاب نه ورته کیږي او د د هغه حق دی.

۵-د نیولو او ګرفتاری په مهال ، هغه ته د نیولو د دليل او سبب اعلانول ..

۶-د مظنون د کور د تالاشي په مهال د مظنون او د هغه د مدافع وکيل د حضور حق

۷-د نیول کيدو ورسته د (۷۲) ساعتونو په موده کې د نوموړي د نسبتي دوسیی استول څارنوالی ته

۸-داچې جرم یو شخصی عمل دی یوازی تر مجرم پوری اړه لری ، نو جزا هم یوازی مجرم ته ورکول شي او د کورنی نور غړی ،او دوستان یې باید د هغه په تړاو ونه ځورول شي .

۹- یوازی هغه عمل جرم ګڼل کيږي چې به اسلامی شریعت او یا قانون کي ورته جرم ویل شوی وی ، او هغه جزا مجرم ته ورکول کیدای شي چې اسلامی شریعت او قانون ورته منلی وي ،پرته له دی نه جرم شته او نه جزا ، نو دا د هر چا حق دی چې باید رعایت شي.

۱۰- د پلټڼې ، تحقیق ،او تالاشي په مهال چې هر څه تر لاسه کيږي باید د محضر په پاڼو کې ثبت او په تورن امضاء شي پرته له دی هیڅ اسناد اوخبری اعتبار نه لری