۱۴۰۲ فروردین ۱۳, یکشنبه

اقلیم د بدلیدو د مقابلی لپاره څه په کار دي ؟

 


لیکنه : محمدشفیق صادق

۲/۴/۲۰۲۳

د ځمکي د جوی تغیراتو او بدلونونو په هکله پوهان ډیر نظرونه لری ، ددوی په اند د ځمکې تودوخه د پخوا پنځوسو کلونو په پرتله زیاته شوې ، همدا لامل دی چې د هوا حالاتو هم ورسره بدلون موندلی . افغانستان کې دا بدلون شايد ډیرې اغیزې ولري ، د افغانستان خلکو  د طبعي  هوا حالاتو په دوام خپل ژوند برابر کړي ؤ ، په ژمي به په لوړو سیمو کې ډیرې واورې اوریدي ، په دوبي به هر لور ته د اوبو ډک سیندونه بهیدل  ، خلکو به د کال په اوږدو کي تری ګټه اخیسته ، په ځينو سیمو کې چي سیندونه نه ؤ د چینو له اوبو او د کاریزونو په کیندلو به  خلکو خپلی ځمکې خړوبولې  ، خو څو کاله وشول چې اقلیمي بدلونونه رامنځ ته شوي  او دا بدلون کیدای شی نور هم ګړندی شي ، اوس په ژمي  نه هغسې واوري اوریږي لکه پخوا او نه هغسی زخیره کيږي .  نو د سیندونو څخه هم هغه تمه باید ونه لرو کوم چې پخوا مو درلوده ، اورښتونه هم منظم نه دي ، کله  له تالندي سره مل  توند بارانونه او کله هم لویه وچکالی ، دا حالت یوازی زموږ په هیواد نه دی راغلی ، ډیر هیوادونه ددي سرنوشت سره مخ دی ، د فرات او دجلی غوندي سیندونه وچیږي ، د اورال او کسپین سمندرګي وچیږي ، خو نور هیوادونه له پخوا ورته متوجه دي ، تر دې چې څو کاله مخکي مې ولوستل چې را تلونکو کلونو کې  به د هیوادونو تر منځ د اوبو په سر جګړې رامنځ ته کیږي او موږ ددې ستونزو په منځ کې قرار لرو .

زموږ خلک چې خپله لاس رابډ نه وهي ، حکومتونه دومره مالی توان نه لری چې ټولو سیمو ته رسیدګي وکړي او نه نړیوال راسره مرسته کوي ، زموږ خلکو پخوا هم خپلي ستونزې په خپله حل کولی ، د حشرونو په واسطه به لوی لوی کارونه تر سره کیدی ، چې متأسفانه  چې موقتو مرستو زموږ هغه کلیوالي رواجونه له منځه یوړل او موږ یې سره وویشلو .

نو دا حالات ،دا  ایجابوي چې خلک او مسؤلین راتلونکي ته جدي پاملرنه وکړي ، زما په اند په راتلونکي کي به یو څاڅکی باران او یوه لمن واوره هم ډیر ارزښت ولری ، نو که غواړو چې راتلونکي کې د همدی بدلونونو سره ځان برابر کړو ، لازمه ده چې په هره سیمه او ولایت کې خلک لاس په کار شی ، په کوچنیو شیلو ، خوړونو ، او تنګیو کې د خپل توان سره برابر بندونه جوړ کړی ، هغه سیمي چې بیدیاوي او دشتي لری  هم په خپلو سینو کي خوړونه، مانده ، او شیلي لری ، نو په هغو کي دې د بندونو په جوړولو اوبه را تم کړی ، په دی سره به دوی د ځمکي اوبه زخیره کړي له بلي خوا به د بارانونو د اوبو د بی ځایه تللو او ضایع کیدو مخنیوی وکړي .

ځکه موسمي بارانونه د سیلابونو په ډول د ځمکي په مخ تیریږي او خلک تري ډیره ګټه نشي اخیستلای ، زیان یې ډیر او ګټه یې لږه وي .

 بله  تر ټولو لویه ستونزه چې زموږ راتلونکي نسلونه له ګواښ سره مخ کوي هغه په خپل سر برمي دی چې ډیر ولایتونه یې له سخت ګواښ سره مخ کړي ، مثلا په کندهار ، هلمند او فراه کې د اورښت د کچې په تناسب لس برابره زیاتی اوبه له ځمکي را ایستل کیږي ، په داسی حال کي چې ددې اوبو د زخیري لپاره خلک هیڅ اقدام نه کوي .نو که حالات همداسی روان وي کیدای شی ددې ولایتونو خلک په راتونکي کي له سختو ګواښونو او د اوبو له سخت کمي سره مخ شی .

په ځینو هیوادونو کې حکومتونږ په برمو او د اوبو په استمعال محدودیتونه لګولی ، مثلا هر څوک چې برمه کیندي نو باید د حکومت څخه اجازه لیک ولری ، یا دا چې پخوانی برمی نشی کولای له اتو ، لسو ساعتونو زیاتي اوبه مصرف کړي

نو ددې مشکلاتو د مخنیوي لپاره لازمه ده چې اولس ، خلک  او مسؤلین لاس په کار شی او خپل راتلونکی په خپله وژغوری ..

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر